نویسنده: رامش منیب
انسان‌ها در جریان زندگیِ روزمرۀشان اعمال متفاوتی را انجام می‌دهند. تمامی اعمال در ذات خویش تنها ماده بوده و کدام ویژگی و اهمیتی ندارند؛ لاکن این اعمال مادامی از اهمیت و ویژگی برخوردار اند که فاعل یا همان انجام‌ دهندۀ عمل در پشت اجرای عمل قصد و نیتی داشته باشد، آن زمان است که عمل ارزش و بهاء پیدا می‌کند. به عنوان مثال: گاهی انسان به کسب‌ و کار و تجارت مشغول بوده و هدفش کسب مفاد و مادیات است، گاهی عبادت می‌کند و هدف‌اش صرفاً عبادت است، گاهی انسانی ‌را نجات می‌دهد و گاهی شفقت و مهربانی از خود نشان می‌‌دهد؛ در واقع این قصد و نیت در اجرای عمل، همان ارزش و قیمت عمل بوده و نیاز است که انسان در انجام هر عملی قصد و نیتی مشخص داشته باشد، در غیر آن عمل انسان عبث و بیهوده می‌باشد و در شأن انسان نیست که کارهای بیهوده مرتکب شود؛ چرا که عمل بیهوده سبب ضیاع وقت و انرژی می‌شود.
باتوجه به مطالب فوق، می‌توان ارزش‌ها را به صورت کلی به چهاردسته تقسیم کرد، که عبارتند از: ارزش مادی، ارزش عبادی، ارزش انسانی و ارزش اخلاقی است. اغراق نیست که بگوییم تمامی ارزش‌های مذکور نظم‌دهندۀ زندگی اجتماعی و فردی انسان‌ها می‌باشد. از این‌رو لازم است که هر ارزش در جایش مراعات گردد. امروزه خیلی عظیمی مردم از مشکلات و ناهنجاری‌‌هایی از قبیل: فحشاء، بی‌بندوباری و سایر آشوب‌ها شکایت داشته و از این وضعیت به شدت ناراض‌اند. این نارضایتی مختص به طبقۀ خاصی از مردم نمی‌باشد، بل به صورت عموم همه از این وضعیت می‌نالند، لیکن از میان جمع ناراضیان کمتر کسی است که مشکلات را ریشه‌یابی نموده و راه‌حل پیشکش نماید.
پس به راستی دلیل این همه نابسامانی‌ها چیست؟ برای رسیدن به این پاسخ کافیست با فکر مستنیر به اوضاع نگریسته و زندگی خود و اطرافیان مان را مورد بررسی قرار دهیم. در خصوص پاسخ سوال، بایستی بگوییم که اضافه بر عدم حاکمیت اسلام و عدم تطبیق فرامین الهی، از جمله مواردی‌که مشکل آفرین است، سهل‌انگاری و بی‌توجهی نسبت به ارزش‌های چهارگانه می‌باشد. طوری‌که در چند سطر قبلی بیان کردیم؛ ارزش‌های مذکور نظم‌دهندهٔ زندگی اجتماعی و انفرادیِ انسان‌ها بوده و لازم است که هرکدام از این ارزش‌ها در جایش مراعات گردد. لاکن امروزه اغلب افراد به این موضوع جدیت نشان نداده و بدون در نظرداشت عواقب آن، خواسته یا ناخواسته از برخی ارزش‌ها سرباز زده و برخی دیگر را برجسته می‌نمایند. اغلب وقت عدم توجه نسبت به ارزش‌ها از ایدیولوژی حاکم در جامعه نشأت می‌کند، طوری‌که ایدیولوژی حاکم با فرهنگ و مفاهیم‌اش جامعه را متکی به یک ارزش نموده و بی‌توجهی به سایر ارزش‌ها را به‌ بار می‌آورد.
ایدیولوژی سرمایه‌داری، که امروزه در اکثر ممالک تطبیق می‌شود، توانسته در گوشه و کنار جهان حامیان و حاملانی برای خویش پیداکند، ایدیولوژی مذکور هرچیز را منفعت دانسته و تصویر زندگی و دنیا را نیز منفعت ارایه می‌کند. همین دید منفعت‌گرایانه نسبت به هرچیز، بالاخص زندگی، سبب گشته تا متأثرین خواسته و ناخواسته پابند به ارزش‌های مادی باشند و سایر ارزش‌ها را پشت‌پا بزنند، بدون آن‌که عواقب ناگوار این بی‌توجهی‌شان را بدانند. جهت وضاحت بیشتر به یک نمونۀ از عواقب بی‌توجهی نسبت به ارزش‌ها در زیر اشاره می‌کنیم:
در هرخانواده‌ای سرپرست خانواده، پدر و بعد از پدر، مادر یا فرد بزرگ خانواده است. سرپرست خانواده مسئولیت رسیدگی به امور خانه و خانواده را به عهده داشته و افزون بر ‌این، مسئولیت پیدا کردن نفقۀ فامیل را نیز به عهده دارد. بناءً پدر بایستی ساعاتی از روز را در بیرون از منزل جهت پیداکردن نفقه سپری کرده و ساعات باقی ماندۀ دیگر را در خانه و کنار فامیل‌اش بگذراند، تا متوجه امور خانه و تربیت فرزندان‌اش باشد؛ اما با آمدن سرمایه‌داری و نشر فضای منفعت، همه چیز تغییر کرد.
فضای منفعت‌طلبی آن‌قدر در جامعه ریشه دوانیده که هم‌ و غم اکثر افراد کسب منفعت شده ‌است. توجه زیاد به منفعت سبب بی‌توجهی به تربیت فرزندان و پایمال نمودن ارزش‌ها گشته است. از طرفی امروزه با آمدن امکاناتی از قبیل تلویزیون، ماهواره، انترنت و امکانات دیگر، فرزندان اکثر وقت‌شان را با این وسایل گذرانده و به‌ جای فراگرفتن تربیت سالم و اسلامی از سوی والدین، متأثر از نشریات ناپسند رسانه‌ها شده و تربیت ناسالم‌ را از رسانه‌های مذکور فرا می‌گیرند. در نتیجه تهداب فساد در فامیل‌ها و جامعه از همین ناحیه گذاشته شده و به مرور زمان این فساد به اوجش خواهد رسید.
متأسفانه امروزه تمام ارزش‌ها جهت رسیدن به ارزش مادی پایمال می‌شوند؛ طوری‌که شاهد هستیم، روزانه هزاران انسان در گوشه و کنار جهان برای رسیدن به منفعت توسط یک‌عده افراد و کشورها قربانی می‌شوند، بالاخص در این میان مسلمانان بیش از همه در این راه قربانی می‌دهند. گاهی اوقات از ارزش‌های مذکور جهت رسیدن به یک ارزش سوء استفاده می‌شود؛ چنان‌که یک‌عده افراد، سازمان‌ها و کشورها در ظاهر کارهای شایسته؛ هم‌چون کمک به نیازمندان، کمک به ممالک فقیر وغیره را جهت جلب توجه دیگران انجام می‌دهند که این جلب توجه نیز بخاطر کسب منفعت است. موارد مذکور تنها یک نمونۀ از عواقب ناگوار بی‌توجهی نسبت به ارزش‌ها است، در حالی‌که موارد دیگری نیز در بیان این عواقب وجود دارد که ذکر همۀ آن‌ها دراین مقاله نمی‌گنجد.