نویسنده: احمدیاسر احمدی
در زندگی تمام انسانها یکسری مفاهیمی است نسبت به حیات،
که یا ناشی از وحی الهی است و یا هم زادهی تفکر بشری که اساس هر دو نوع مفاهیم را
عقیده تشکیل میدهد. مفاهیمیکه مسلمانان نسبت به زندگی اخذ کرده اند، ناشی از وحی
الهی؛ یعنی برگرفته از عقیدۀ اسلامی-که معتقد به موجودیت خالقی در ماورای هستی
بوده که در زندگی بشر به وسیلهی انبیاء علیه السلام و کتابهای الهی دخالت مینماید
و براساس عملکردیکه انسانها در حیات خویش انجام میدهند، در آخرت یا مستحق بهشت
و یا هم مستحق دوزخ میگردند- است. به جزء از عقیدهی اسلامی، عقاید دیگری هم
موجود است که زادهی تفکر بشری میباشد؛ مانند: عقیدۀ سرمایهداری که معتقد به
موجودیت خالقی برای بشر بوده؛ ولی منکر دخالت وی در زندگی بشر است و عقیدۀ کمونستی
که منکر وجود خالق است، میباشد.
همچنان گروهی از مردم مجموعه مفاهیم خاصی نسبت به زندگی
دارند که بر هیچ عقیدهای استوار نمیباشد؛ مانند: مفاهیم شنتو، بابل و آشور.
برعلاوه گروه دیگری از مردم هستند که دارای دین و عقایدی هستند که هیچ نوع مفهومی در
زندگی برای شان ارایه نمیکند؛ مانند پیروان دین عیسویت، هندویزم و بودیزم که در
نتیجه پیروان این ادیان مفاهیم خاصی را میپذیرند که ارتباط مستقیم به زندگی شان
دارند؛ مانند مفاهیم سرمایهداری. در این مقاله صرفاً بر سر مفاهیم و امور زندگی
مسلمانان با استناد از عقیدهی اسلامی بحث میشود.
عقیدهی اسلامی یک عقیدهی کامل و شامل است که رابطهی انسان را با خودش،
با انسانهای دیگر و با خالقش به نحو احسن آن تنظیم نموده و مینماید. بناءً تمام
اندیشهها، احکام و قوانینیکه در مورد زندگی بوده و مشکلات انسان را معالجه مینماید،
باید تمام این مفاهیم مطابق به عقیدهی اسلامی عملی گردد و نباید که از مرجع دیگری
به جز از عقیدهی اسلامی-که شامل کتاب الله سبحانه وتعالی(قرآن شریف)، سنت رسولالله
ﷺ، اجماع و قیاس استـ برگرفته شود. به هیچ وجه امکان ندارد، اندیشهها احکام و
قوانین سرمایهداری و یا کمونستی را که در مورد زندگی و معالجهی مشاکل انسانی است،
اخذ نماییم. به دلیل آیاتیکه الله سبحانه وتعالی در قرآن شریف میفرماید:
﴿وَأَنزَلْنَاإِلَيْكَالْكِتَابَبِالْحَقِّمُصَدِّقًالِّمَابَيْنَيَدَيْهِمِنَالْكِتَابِوَمُهَيْمِنًاعَلَيْهِۖفَاحْكُمبَيْنَهُمبِمَاأَنزَلَاللَّهُۖوَلَاتَتَّبِعْأَهْوَاءَهُمْعَمَّاجَاءَكَمِنَالْحَقِّ...﴾
[مائده: 48]
ترجمه: و ما این کتاب(قرآن) را به حق به سوی تو فرو فرستادیمغ در
حالیکه تصدیق کنندهای کتابهای پیشین و مسلط بر آنها است، پس میان آنها بر وفق
آنچه الله(سبحانه وتعالی) نازل کرده حکم کن و از هوا و هوسهای شان از حقیکه به
سوی تو آمده پیروی مکن...
﴿وَأَنِاحْكُمبَيْنَهُمبِمَاأَنزَلَاللَّهُوَلَاتَتَّبِعْأَهْوَاءَهُمْوَاحْذَرْهُمْأَنيَفْتِنُوكَعَنبَعْضِمَاأَنزَلَاللَّهُإِلَيْكَ﴾
[مائده: 49]
ترجمه: میان آنان به موجب آنچه الله(سبحانه وتعالی) نازل کرده
داوری کن و از هوا و هوسهای شان پیروی مکن و از آنان بر حذر باش مبادا تو را در
برخشی از آنچه الله(سبحانه وتعالی) بر تو نازل کرده منحرف کنند.
بنابر این تمسک به مفاهیم(نظامها، قوانین و احکام) غیر از
عقیدهی اسلامی؛ یعنی مفاهیم عقاید سرمایهداری و کمونستی جایز نمیباشد؛ چون این
مفاهیم با مفاهیم عقیدهی اسلامی در تناقص قرار دارد. اما امور زندگی، که مربوط به
مدنیت میشود، عام بوده و برگرفتن آن کدام ممانعتی ندارد.
امور زندگی به مجموعهای از اشکال مدنیت اطلاق میگردد که
در ابعاد مختلف زندگی مورد استفاده قرار میگیرد که مختص به کدام دین و آئین و یا
اندیشهای بشری نمیباشد، بلکه عام بوده که تمام بشریت از آن برای سهولت در زندگی
استفاده میکنند. بر این اساس پرداختن به علوم طبی، انجینری، ریاضیات، فزیک، کیمیا،
زراعت، صنعت، ارتباطات، فنآوری تکنالوژی، علم اقتصاد که در مورد انواع تولید،
بهترسازی تولید، ایجاد ابزار تولید و... باشد، از جمله علوم عام بوده و تمام این
علوم تا زمانیکه با اسلام مخالفت نداشته باشد، استفادهی آن جایز میباشد.
همچنان استفاده از تولیدات صنعتی از قبیل: موتر، تیاره،
ابزارآلات جنگی، کمپیوتر، مبایل و همینطور
از لوازم و ابزار طبی، لوازم منزل و ابزار مصرفی آن و تمام آنچه که از جملهی
علوم و امور عام بوده و در پشت آن مفکورههای غیر از اسلام و جود نداشته باشد؛ مثل
صلیب و کارخانهجات شراب که در تحریم آن نص صریح وجود دارد، جایز میباشد، زیرا از
جمله امور مباح میباشد. پرداختن به این امور در حقیقت پرداختن به حکم شرعی است؛
چون مباح یکی از احکام شرعی است که در آن تکلیف وجود دارد. زیرا پیامبر صلی الله
علیه وسلم در زمینهای امور دنیایی مسلمانان در حدیثی چنین میفرمایند:
«إنما أنا بشر
مثلکم، إذا أمرتکم بشیئ من أمر دینکم فخذوا به و اذا أمرتکم بشیئ من أمور دنیاکم
فإنما أنا بشر»
(رواه مسلم)
ترجمه: من بسان شما انسانی بیش نیستم، هرگاه شما را به چیزی
در امور دین تان فرمان دادم، بدان پایبندی نمایید و هرگاه شما را به چیزی از امور
دنیایی تان فرمان دادم، بدانید من انسانی بیش نمیباشم
بنابر این، از مباحث فوق میتوان چنین نتیجه گرفت که
مسلمانان تمام مفاهیمیکه نسبت به زندگی و معالجهی مشاکل آن دریافت میکنند، باید
برگرفته از عقیدۀ اسلامی باشد. به هیچوجه امکان ندارد، مفاهیم غیرعقیدهی اسلامی؛
یعنی مفاهیم عقیدهی سرمایهداری و یا کمونیستی را-که در مورد زندگی و معالجهی
مشاکل انسانی است- اخذ نماییم؛ اما علوم و امور زندگی که مربوط به مدنیت میشود،
عام بوده و برگرفتن آن کدام ممانعتی ندارد، بلکه از جمله امور مباح میباشد که
پرداختن به این امور در حقیقت پرداختن به حکم شرعی است.